Lozan Konferansı'nda Türkiye ile İtilaf Devletleri arasında genel
barış görüşmeleri sürerken Boğazlar rejiminin genel çerçevesini ortaya
koyan bir Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştı. 1923 Boğazlar Sözleşmesi
İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Bulgaristan, Yunanistan, Romanya,
Yugoslavya(Sırp, Hırvat, Sloven Krallığı), Sovyetler Birliği ve Türkiye
tarafından imzalandı. Bu sözleşme ile barış ve savaş zamanlarında
ticaret ve savaş gemilerinin Boğazlardan geçmesi serbest bırakılmıştı.
1936 senesine kadar Boğazların uluslararası idaresi Türkiye için
bir tehlike teşkil etmiyordu. Fakat İkinci Dünya Savaşı arifesinde
Avrupa'da birçok siyasi değişiklikler oldu. Boğazların herhangi bir
tecavüze karşı korunmasını üzerine alan devletlerden İtalya,
Habeşistan'a saldırdı. Japonya ise kendiliğinden Milletler Cemiyetinden
çekildi. Bundan başka dünya barışının korunması için toplanan
konferanslar da bir neticeye varmadan dağılmış, bütün devletler yeniden
silahlanmaya başlamışlardı.
Siyasi havanın bozulduğunu gören Atatürk, Boğazlar meselesini kesin
olarak halletmeye karar verdi. Türk Hükümeti, Milletler Cemiyetine
müracaat ederek Lozan Antlaşması'ndaki Boğazlara ait hükümlerin
değiştirilmesini istedi. Bunun üzerine İsviçre'de Montreux şehrinde bir
konferans toplandı ve 20 Temmuz 1936'da Montreux Boğazlar Sözleşmesi
Türkiye, İngiltere, Fransa, Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya,
Yunanistan, Japonya ve Sovyetler Birliği arasında imzalanmıştır.
Konferansa katılmamış olan İtalya Boğazlar Sözleşmesi'ne sonradan 2
Mayıs 1938'de katılmıştır. Montreux Boğazlar Sözleşmesi'nin esas
maddeleri şunlardır:
- Boğazlar kayıtsız şartsız Türk hükümranlığına bırakılacak, tahkimat yapmak hakkı tanınacaktır.
- Barış zamanında her devletin ticaret gemileri serbestçe
geçebilecek, buna mukabil savaşta ve barışta asker ve sivil hava
kuvvetlerinin geçmesine müsaade edilmeyecektir.
- Savaş zamanında eğer Türkiye tarafsız kalmışsa ticaret gemileri geçebilecektir.
- Barış zamanında denizaltı gemileri müstesna olmak şartıyla savaş
gemileri on beş gün evvel Türkiye Hükümeti'ne haber verecek, gidecekleri
yer, isim, tip ve adetleri bildirilecek ve uçak kullanmamak şartıyla
Boğazlardan geçebileceklerdir.
- Eğer Türkiye savaşa girmişse yalnız tarafsız devletlere mensup
ticaret gemileri, düşmana hiçbir surette yardımda bulunmamak şartıyla
gündüzün serbestçe geçebileceklerdir.
Montreux Sözleşmesi 20 yıl yürürlükte kalacaktı. Ancak bu sürenin
dolmasından 2 yıl önce akdeden taraflardan hiçbirisi sözleşmenin feshini
talep etmezse, sözleşme yürürlükte kalmaya devam edecekti. Montreux
Sözleşmesi'nin 1956'da süresi dolduğu halde böyle bir fesh talebi hiçbir
ülke tarafından yapılmadığı için halen yürürlüktedir.
!!! Yukarıdaki yazı, 22.01.2013 tarihinde http://www.tsk.tr/8_tarihten_kesitler/8_4_turk_tarihinde_onemli_gunler/montreux_bogazlar_sozlesmesi/montreux_bogazlar_sozlesmesi.htm adresinden alınmıştır.
Sözleşme Maddeleri (PDF dosyasını Zip olarak buradan indirin) / PDF dosyası 22.01.2013 tarihinde http://sam.baskent.edu.tr/belge/Montro_TR.pdf adresinden alınmıştır.
Boğazlar Rejimine İlişkin Olarak, Montreux'de 20 Temmuz 1936'da İmzalanan Sözleşme
MAJESTE BULGARLAR KRALI, FRANSA CUMHURİYETİ BAŞKANI, MAJESTE BÜYÜK
BRİTANYA, İRLANDA VE DENİZLER ÖTESİ BRİTANYA ÜLKELERİ KRALI, HİNDİSTAN
İMPARATORU, MAJESTE ELENLER KRALI, MAJESTE JAPONYA İMPARATORU, MAJESTE
ROMANYA KRALI, TÜRKİYE CUMHURİYETİ BAŞKANI, SOVYET SOSYALİST
CUMHURİYETLERİ BİRLİĞİ MERKEZİ YÜRÜTME KOMİTESİ VE MAJESTE YUGOSLAVYA
KRALI;
İşbu Sözleşmeyi, 24 Temmuz 1923 de Lozan'da imzalanmış olan
Sözleşmenin (2) yerine koymağı kararlaştırmışlar ve tam yetkili
temsilcilerini aşağıda belirtildiği üzere atamışlardır:
MAJESTE BULGARLAR KRALI:
Doktor Nicolas P.NICOLAEV, Tam yetkili Ortaelçi, Dışişleri ve Mezhepler Bakanlığı Genel Sekreteri;
B.Pierre NEICOV, Tam yetkili Ortaelçi, Dışişleri ve Mezhepler Bakanlığı Siyasal İşler Müdürü.
FRANSA CUMHURIYETİ BAŞKANI:
B.PAUL-BONCOUR, Senatör, Milletler Cemiyeti'nde Fransa'nın Sürekli
Temsilcisi, eski Başbakan, eski Dışişleri Bakanı, Légion d'honneur
nişanının Chevalier rütbesi, Savaş Haçı nişanı;
B.HENRI PONSOT, Fransa Cumhuriyeti'nin Ankara'da Olağanüstü ve Tam
yetkili Büyükelçisi, Légion d'honneur nişanının Grand Officier rütbesi.
MAJESTE BÜYÜK-BRİTANYA, İRLANDA VE DENİZLER ÖTESİ BRİTANYA
ÜLKELERİ KRALI, HİNDİSTAN İMPARATORU:
BÜYÜK BRİTANYA, KUZEY İRLANDA VE BRİTANYA İMPARATORLUĞUNUN BİREYSEL
OLARAK MİLLETLER CEMİYETİ'NE ÜYE OLMAYAN BÜTÜN PARÇALARI İÇİN:
Çok Sayın Lord STANLEY, P.C., M.C., M.P., Amirallik Dairesinde Parlamento Üyesi Müsteşar;
AVUSTRALYA COMMONWEALTHI'I İÇİN:
Çok Sayın Stanley Melbroune BRUCE, C.H., M.C., Avustralya Commenwealth'inin Londra'da Yüksek Komiseri.
MAJESTE ELENLER KRALI:
B.Nicolas POLITIS, Yunanistan'ın Paris'te Olağanüstü Temsilcisi ve Tam yetkili Ortaelçisi, eski Dışişleri Bakanı;
B.Raoul BIBICA-ROSETTI, Yunanistan'ın Milletler Cemiyeti'nde Sürekli Temsilcisi.
MAJESTE JAPONYA İMPARATORU:
B.Naotake SATO, Judammi, Dogan-Güney nişanının Büyük-Kordan rütbesi, Paris'te Olağanüstü Temsilci ve Tam yetkili Büyükelçi;
B.Massa-aki HOTTA, Jushii, Dogan-Güney nişanının İtkinci Sınıf
rütbesi, Bern'de Olağanüstü Temsilci ve Tam yetkili Ortaelçi.
MAJESTE ROMANYA KRALI:
B.Nicolas TITULESCO, Dışişleri Bakanı;
B.Constantin CONTZESCO, Tam yetkili Ortaelçi, Tuna ve Avrupa Uluslararası Komisyonlarında Romanya Temsilcisi;
B.Vespasien PELLA, Lahey'de Olağanüstü Temsilci ve Tam yetkili Ortaelçi,
TÜRKİYE CUMHURİYETİ BAŞKANI:
Dr. Tevfik Rüştü ARAS, Dışişleri Bakanı, İzmir Milletvekili;
B. Suad DAVAZ, Türkiye Cumhuriyeti'nin Paris'te Olağanüstü ve Tam yetkili Büyükelçisi;
B. Numan MENEMENCİOĞLU, Türkiye Büyükelçisi, Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri;
B. Asım GÜNDÜZ, Korgeneral, Genelkurmay İkinci Başkanı;
B. Necmeddin SADAK, Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'nde Sürekli
Temsilcisi, Sivas Milletvekili, Dışişleri Komisyonu Raportörü.
SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLERİ BİRLİĞİ MERKEZİ YÜRÜTME KOMİTESİ:
B. Maxime LITVINOFF, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Merkezi Yürütme Komitesi Üyesi, Dışişleri Halk Komiseri.
MAJESTE YUGOSLAVYA KRALI:
B.Ivan SOUBBOTITCH, Yugolavya'nın Milletler Cemiyeti'nde Sürekli Temsilcisi.
BU TEMSİLCİLER, yetki belgelerini gösterdikten ve bu belgeler
usulüne uygun ve geçerli kabul edildikten sonra, aşağıdaki hükümetler
üzerinde anlaşmaya varmışlardır:
Birinci Madde
Bağıtlı Yüksek Taraflar, Boğazlar'da denizden geçiş ve gidiş-geliş
(ulaşım) özgürlüğü ilkesini kabul ederler ve doğrularlar.
Bu özgürlüğün kullanılışı bundan böyle işbu Sözleşme hükümleriyle düzenlenmiştir.
KESİM I. TİCARET GEMİLERİ
MADDE 2.
Barış zamanında, ticaret gemileri, gündüz ve gece, bayrak ve yük ne
olursa olsun, aşağıdaki 3. madde hükümleri saklı kalmak üzere, hiçbir
işlem (formalite) olmaksızın, Boğazlar'dan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım)
tam özgürlüğünden yararlanacaklardır. Bu gemiler, Boğazlar'ın bir
limanına uğramaksızın transit geçerlerken, Türk makamlarınca, alınması
işbu Sözleşmesinin I sayılı Ek'inde öngörülen vergilerden ve harçlardan
başka, bu gemilerden hiçbir vergi ya da harç alınmayacaktır.
Bu vergilerin ya da harçların alınmasını kolaylaştırmak üzere,
Boğazlar'dan geçecek ticaret gemileri, 3. maddede belirtilen istasyonun
görevlilerine adlarını, uyruklarını, tonajlarını, gidecekleri yer ve
nereden geldiklerini bildireceklerdir.
Kılavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) isteğe bağlı kalmaktadır.
MADDE 3.
Ege Denizi'nde ya da Karadeniz'den Boğazlar'a giren her gemi,
uluslararası sağlık kuralları çerçevesinde Türk yasalarıyla konmuş olan
sağlık denetimi için, Boğazlar'ın girişine yakın bir sağlık istasyonunda
duracaktır. Bu denetim, bir temiz sağlık belgesi (patentesi) ya da işbu
maddenin 2. fıkrasındaki hükümlerin kapsamına girmediklerini doğrulayan
bir sağlık bildirisi gösteren gemiler için, gündüz ve gece, olabilen en
büyük hızla yapılacak ve bu gemiler Boğazlar'dan geçişleri sırasında
başka hiçbir duruş zorunda bırakılmayacaklardır.
İçinde veba, kolera, sari humma, lekeli humma (typhus
exanthématique) ya da çiçek hastalığı olayları bulunan ya da yedi günden
az bir süre önce bu hastalıklar bulunmuş olan gemilerle, bulaşık bir
limandan beş kez yirmi-dört saatten az bir süreden beri ayrılmış olan
gemiler, Türk makamlarının gösterebilecekleri sağlık koruma
görevlilerini gemiye almak üzere, sağlık istasyonunda duracaklardır. Bu
yüzden, hiçbir vergi ya da harç alınmayacaktır; sağlık koruma
görevlileri Boğazlar'ın çıkışında bir sağlık istasyonunda gemiden
indirileceklerdir.
MADDE 4.
Savaş zamanında, Türkiye savaşan değilse, ticaret gemileri, bayrak
ve yük ne olursa olsun, 2. ve 3. maddelerde öngörülen koşullar içinde
Boğazlar'dan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden
yararlanacaklardır.
Kılavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) isteğe bağlı kalmaktadır.
MADDE 5.
Savas zamaninda, Türkiye savasansa, Türkiye ile savasta olan bir
ülkeye bagli olmayan ticaret gemileri, düsmana hiçbir biçimde yardim
etmemek kosuluyla, Bogazlar'da geçis ve gidis-gelis (ulasim)
özgürlügünden yararlanacaklardir.
Bu gemiler Bogazlar'a gündüz girecekler ve geçis, her seferinde, Türk makamlarinca gösterilecek yoldan yapilacaktir.
MADDE 6.
Türkiye'nin kendisini pek yakin bir savas tehlikesi tehdidi
karsisinda saymasi durumunda, 2. madde hükümlerinin uygulanmasi yine de
sürdürülecektir; ancak, gemilerin Bogazlar'a gündüz girmeleri ve
geçisin, her seferinde, Türk makamlarinca gösterilen yoldan yapilmasi
gerekecektir.
Kilavuzluk, bir durumda, zorunlu kilinabilecek, ancak ücrete bagli olmayacaktir.
MADDE 7.
KESIM II. SAVAs GEMILERI
MADDE 8.
Isbu Sözlesme bakimindan, savas gemilerine ve bu gemilerin
nitelikleriyle tonajlarinin hesabi için uygulanacak tanimlama, isbu
Sözlesmenin II sayili Ek'inde yer alan tanimlamadir.
MADDE 9.
Deniz kuvvetlerinin, sivi olsun ya da olmasin, yakit tasimak için
özellikle yapilmis olan yardimci gemileri, 13. maddede belirtilen
ön-bildirim kosuluna bagli tutulmayacaklar ve, Bogazlar'i tek baslarina
geçmek kosuluyla, 14. ve 18. maddeler geregince sinirlamaya bagli
tonajlar hesabina katilmayacaklardir. Bununla birlikte, bu gemilerin,
öteki geçis kosullari bakimindan, savas gemileriyle bir tutulmalari
süregidecektir.
Bir önceki fikrada belirtilen yardimci gemiler, öngörülen
kuruldisiliktan, ancak silahlari: yüzer hedeflere karsi ençok 105
milimetre çapinda iki toptan, hava hedeflerine karsi ençok 75 milimetre
çapinda iki silahtan çok degilse yararlanabileceklerdir.
MADDE 10.
Baris zamaninda, hafif su üstü gemileri, küçük savas gemileri ve
yardimci gemiler, ister Karadeniz'e kiyidas olan ister olmayan
Devletlere bagli bulunsunlar, bayraklari ne olursa olsun, Bogazlar'a
gündüz ve asagidaki 13. ve sonraki maddelerde öngörülen kosullar içinde
girerlerse, hiçbir vergi ya da harç ödemeksizin, Bogazlar'dan geçis
özgürlügünden yararlanacaklardir.
Yukaridaki fikrada belirtilen siniflara giren gemiler disinda kalan
savas gemilerinin ancak 11. ve 12. maddelerde öngörülen özel kosullar
içinde geçis haklari olacaktir.
MADDE 11.
Karadeniz'e kiyidas Devletler, 14. maddenin 1. fikrasinda öngörülen
tonajdan yüksek bir tonajda bulunan hattiharp gemilerinin (1)
Bogazlar'dan geçirebilirler; su kosulla ki, bu gemiler Bogazlar'i ancak
tek baslarina ve ençok iki torpido (2) esliginde geçerler.
MADDE 12.
Karadeniz'e kiyidas Devletler, bu deniz disinda yaptirdiklari ya da
satin aldiklari denizaltilarini, tezgaha koyustan ya da satin alistan
Türkiye'ye vaktinde haber verilmisse, deniz üslerine katilmak üzere
Bogazlar'dan geçirme hakkina sahip olacaklardir.
Sözo edilen Devletlerin denizaltilari, bu konuda Türkiye'ye
ayrintili bilgiler vaktinde verilmek kosuluyla, bu deniz disindaki
tezgahlarda onarilmak üzere de Bogazlar'dan geçebileceklerdir.
Gerek birinci gerek ikinci durumda, denizaltilarin gündüz ve su
üstünden gitmeleri ve Bogazlar'dan tek baslarina geçmeleri gerekecektir.
MADDE 13.
Savas gemilerinin Bogazlar'dan geçmesi için, Türk Hükümetine
diplomasi yoluyla bir ön-bildirimde bulunulmasi gerekecektir. Bu
ön-bildirimin olagan süresi sekiz gün olacaktir; ancak, Karadeniz
kiyidasi olmayan Devletler için bu sürenin onbes güne çikartilmasi
istenmege deger sayilmaktadir. Bu ön-bildirimde gemilerin gidecekleri
yer, adi, tipi, sayisi ile gidis için ve, gerekirse, dönüs için geçis
tarihleri belirtilecektir. Her tarih degisikliginin üç günlük bir
ön-bildirim konusu olmasi gerekecektir.
Gidis için geçiste Bogazlar'a girisin, ilk ön-bildirimde belirtilen
tarihten baslayarak bes günlük bir süre içinde yapilmasi gerekecektir.
Bu sürenin bitiminden sonra, ilk önbildirim için olan ayni kosullar
içinde yeni bir ön-bildirimde bulunulmasi gerekecektir.
Geçis sirasinda, deniz kuvvetinin komutani, durmak zorunda
olmaksizin, Çanakkale Bogazi'nin ve Karadeniz Bogazi'nin girisindeki bir
isaret istasyonuna, komutasi altinda bulunan kuvvetin tam kurulusunu
bildirecektir.
MADDE 14.
Isbu Sözlesme'nin 11. maddesinde ve III sayili Ek'inde öngörülen kosullar disinda,
Bogazlar'da transit geçisti bulunabilecek bütün yabanci deniz
kuvvetlerinin en yüksek (tavan) toplam tonaji 15.000 tonu asmayacaktir.
Bununla birlikte, bir önceki fikrada belirtilen kuvvetler dokuz gemiden çok gemi içermeyeceklerdir.
Karadeniz'e kiyidas olan ya da olmayan Devletlerin, 17. madde
hükümleri uyarinca Bogazlar'daki bir limani ziyaret eden gemileri bu
tonaja katilmayacaktir.
Geçis sirasinda bir avaryaya ugramis olan savas gemileri de bu
tonaja katilmayacaktir; bu gemiler, onarim sirasinda, Türkiye'ce
yayimlanan özel güvenlik hükümlerine bagli tutulacaklardir.
MADDE 15.
Bogazlar'da transit olarak bulunan savas gemileri tasimakta
olabilecekleri uçaklari (1); hiçbir durumda, kullanamayacaklardir.
MADDE 16.
Bogazlar'da transit olarak bulunan savas gemileri, avarya (2) ya da
geminin teknik yönetimine bagli olmayan bir aksaklik (3) durumlari
disinda, geçisleri için gerekli süreden daha uzun süre Bogazlar'dan
kalamayacaklardir.
MADDE 17.
Yukaridaki maddelerin hükümleri, herhangi bir tonajda ya da
kurulusta olan bir deniz kuvvetinin, Türk Hükümetinin çagrisi üzerine,
Bogazlar'daki bir limana sinirli bir süre için bir nezaket ziyaretinde
bulunmasina hiçbir biçimde engel olmayacaktir. Bu kuvvet, 10., 14. ve
18. maddeler hükümleri uyarinca, Bogazlar'dan transit olarak geçmek için
istenilen kosullar içinde bulunmuyorsa, Bogazlar'dan, giris için
izledigi yoldan ayrilacaktir.
MADDE 18.
1. Karadeniz kiyidasi olmayan Devletlerin baris zamaninda bu
denizde bulundurabilecekleri toplam tonaj asagidaki gibi
sinirlandirilmistir.
a) Asagida b) paragrafinda öngörülen durum disinda, sözü geçen Devletlerin toplam tonaji 30.000 tonu asmayacaktir;
b) Herhangi bir anda, Karadeniz'in en güçlü donanmasinin
(filosunun) tonaji isbu Sözlesmenin imzalanmasi tarihinde bu denizde en
güçlü olan donanmanin (filonun) tonajini enaz 10.000 ton asarsa, a)
paragrafinda belirtilmis olan 30.000 tonluk toplam tonaj ayni ölçüde ve
ençok 45.000 tona varincaya degin arttirilacaktir. Bu amaçla, kiyidas
her Devlet, isbu Sözlesmenin IV sayili Ek'i uyarinca, Türk Hükümetine,
her yilin 1 Ocak ve 1 Temmuz tarihlerinde, Karadeniz'deki dananmasinin
(filosunun) toplam tonajini bildirecektir; Türk Hükümeti de, bu bilgiyi,
öteki Bagitli Yüksek Taraflara ve Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine
ulastiracaktir.
c) Karadeniz'e kiyidas olmayan Devletlerden herhangi birinin bu
denizde bulundurabilecegi tonaj, yukaridaki a) ve b) paragraflarinda
öngörülen toplam tonajin üçte ikisiyle sinirlandirilmis olacaktir.
d) Bununla birlikte, Karadeniz kiyidasi olmayan bir ya da birkaç
Devlet, bu denize, insancil bir amaçla deniz kuvvetleri göndermek
isterlerse, toplami hiçbir varsayimda 8.000 tonu asmamasi gerekecek olan
bu kuvvetler, isbu Sözlesmenin 13. maddesinde öngörülen ön-bildirime
gerek duyulmaksizin, asagidaki kosullar içinde Türk Hükümetinden
alacaklari izin üzerine, Karadeniz'e girebileceklerdir: Yukaridaki a) ve
b) paragraflarinda öngörülen toplam tonaj dolmamissa ve gönderilmesi
istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj asilmayacaksa, Türk Hükümeti,
kendisine yapilmis olan istemi aldiktan sonra en kisa süre içinde bu
izni verecektir; sözü geçen toplam tonaj daha önce kullanilmis
bulunuyorsa ya da gönderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj
asilacaksa, Türk Hükümeti, bu izin isteminden, Karadeniz kiyidasi
Devletleri hemen haberli kilacak ve bu Devletler, haberli
kilindiklarindan yirmi-dört saat sonra bir karsi görüs öne sürmezlerse,
ilgili Devletlere istemlerine iliskin olarak verdigi karari en geç
kirk-sekiz saat içinde bildirecektir.
[Karadeniz'e] kiyidas olmayan Devletler deniz kuvvetlerinin,
Karadeniz'e bundan sonraki her girisi ancak yukaridaki a) ve b)
paragraflarinda öngörülen kullanilabilir toplam tonajin sinirlari içinde
yapilacaktir.
2.Karadeniz'de bulunmalarinin amaci ne olursa olsun, kiyidas
olmayan Devletlerin savas gemileri bu denizde yirmi-bir günden çok
kalamayacaklardir.
MADDE 19.
Savas zamaninda, Türkiye savasan degilse, savas gemileri 10.
maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen kosullarla ayni
kosullar içinde, Bogazlar'da tam bir geçis ve gidis-gelis (ulasim)
özgürlügünden yararlanacaklardir.
Bununla birlikte, savasan herhangi bir Devletin savas gemilerinin
Bogazlar'dan geçmesi yasak olacaktir; su kadar ki, isbu Sözlesmenin 25.
maddesinin uygulama alanina giren durumlarla, saldiriya ugramis bir
Devlete, Milletler Cemiyeti Misaki çerçevesi içinde yapilmis, bu
Misak'in 18. maddesi hükümleri uyarinca kütüge yazilmis (tescil edilmis)
ve yayimlanmis, Türkiye'yi baglayan bir karsilikli yardim andlasmasi
geregince yapilan yardim durumlari bunun disinda kalmaktadir.
Yukaridaki fikrada öngörülen kuraldisi durumlarda, 10. maddeden 18.
maddeye kadar olan maddelerde belirtilen kisitlamalar
uygulanamayacaktir.
Yukaridaki 2. fikrada konulmus geçis yasagina karsin, Karadeniz'e
kiyidas olan ya da olmayan savas Devletlere ait olup da baglama
limanlarindan ayrilmis bulunan savas gemileri, bu limanlara
dönebilirler.
Savasan Devletlerin savas gemilerinin Bogazlar'da herhangi bir
elkoymaya (1) girismeleri, denetleme (ziyaret) hakki (2) uygulamalari ve
baska herhangi bir düsmanca eylemde bulunmalari yasaktir.
MADDE 20.
Savas zamaninda, Türkiye savasan ise, 10. maddeden 18. maddeye
kadar olan maddelerin hükümleri uygulanamayacaktir; savas gemilerinin
geçisi konusunda Türk Hükümeti tümüyle diledigi gibi davranabilecektir.
MADDE 21.
Türkiye kendisini pek yakin bir savas tehlikesi tehdidi karsisinda
sayarsa, Türkiye'nin, isbu Sözlesmenin 20. maddesi hükümlerini
uygulamaga hakki olacaktir.
Yukaridaki fikranin Türkiye'ye tanidigi yetkinin Türkiye'ce
kullanilmasindan önce Bogazlar'dan geçmis olan, böylece baglama
limanlarindan ayrilmis bulunan savas gemileri, bu limanlara
dönebileceklerdir. Bununla birlikte, su da kararlastirilmistir ki,
Türkiye, davranisiyla isbu maddenin uygulanmasina yol açmis olabilecek
Devletin gemilerini bu haktan yararlandirmayabilecektir.
Türk Hükümeti, yukaridaki birinci fikranin kendisine verdigi
yetkiyi kullanirsa, Bagitli Yüksek Taraflara ve Milletler Cemiyeti Genel
Sekreterine bu konuyla ilgili bir bildiri gönderecektir.
Milletler Cemiyeti Konseyi, üçte iki çogunlukla, Türkiye'nin
böyelce almis oldugu önlemlerinhakli olmadigina karar verirse, ve isbu
Sözlesmenin imzacilari Bagitli Yüksek Taraflarin çogunlugu da ayni
görüste olursa, Türk Hükümeti, söz konusu önlemlerle, isbu Sözlesmenin
6. maddesi uyarinca alinmis olabilecek önlemleri kaldirmayi yükümlenir.
MADDE 22.
Içinde veba, kolera, sari humma, lekeli humma (typhus
exanthématique) ya da çiçek hastaligi olaylari bulunan, ya da yedi
günden az bir süre önce bu hastaliklar bulunmus olan savas gemileriyle,
bulasik bir limandan bes kez yirmi dört saatten az bir süreden beri
ayrilmis olan savas gemileri, Bogazlar'i karantina altinda geçecekler ve
Bogazlar'in bulastirilmasina hiçbir olanak birakmamak için gerekli
korunma önlemlerini gemideki araslarla uygulamak zorunda olacaklardir.
KESIM III. UÇAKLAR
MADDE 23.
Sivil uçaklarin Akdeniz ile Karadeniz arasinda geçisini saglamak
amaciyla, Türk Hükümeti, Bogazlar'in yasak bölgeleri disinda, bu geçise
ayrilmis hava yollarini gösterecektir; sivil uçaklar, Türk Hükümetine,
ara sira (tarifesiz) yapilan uçuslar için üç gün öncesinden bir
ön-bildirim ile, düzenli (tarifeli) servis uçuslari için geçis
tarihlerini belirten genel bir ön-bildirimde bulunarak, bu yollari
kullanabileceklerdir.
Öte yandana, Bogazlar'in yeniden askerlestirilmis olmasina
bakilmaksizin, Türk Hükümeti, yine de Türkiye'de yürürlükte olan hava
ulasimi yönetim kurallari uyarinca, Avrupa ile Asya arasinda Türk ülkesi
üzerinden uçmalarina izin verilmis olan sivil uçaklara, tam bir
güvenlik içinde geçmeleri için gerekli kolayliklari saglayacaktir. Bir
uçus izninin verilmis oldugu durumlarda, Bogazlar bölgesinde izlenecek
yol belirli dönemlerde gösterilecektir.
KESIM IV. GENEL HÜKÜMLER
MADDE 24.
Bogazlar rejimine iliskin 24 Temmuz 1923 tarihli Sözlesme geregince
kurulmus olan Uluslararasi Komisyonun yetkileri Türk Hükümetine
aktarilmistir.
Türk Hükümeti, 11., 12., 14. ve 18. maddelerin uygulanmasina
iliskin istatistikleri toplamagi ve gerekli bilgileri vermegi
yükümlenir.
Türk Hükümeti, isbu Sözlesmenin, savas gemilerinin Bogazlar'dan
geçisine iliskin her hükmünün yürütülmesine göz kulak olacaktir.
Türk Hükümeti, yabanci bir deniz kuvvetinin yakinda Bogazlar'dan
geçecegi kendisine bildirilir bildirilmez, bu kuvvetin kurulusunu,
tonajini, Bogazlar'a giris için öngörülen tarihi ve, gerekirse, olasi
dönüs tarihini, Bagitli Yüksek Taraflarin Ankara'daki temsilcilerine
bildirecektir.
Türk Hükümeti, Bogazlar'da yabanci savas gemilerinin gidis-gelisini
gösteren, ayrica ticarete ve isbu Sözlesme'de öngörülen deniz ve hava
ulasimina yararli bütün bilgileri kapsayan yillik bir raporu Milletler
Cemiyeti Genel Sekreterine ve Bagitli Yüksek Taraflara sunacaktir.
MADDE 25.
Isbu Sözlesmenin hiçbir hükmü, Türkiye için ya da Milletler
Cemiyeti'ne üye herhangi bir baska Bagitli Yüksek Taraf için, Milletler
Cemiyeti Misakindan dogan haklara ve yükümlülüklere halel vermemektedir.
KESIM V. SON HÜKÜMLER
MADDE 26.
Isbu Sözlesme olabilen en kisa süre içinde onaylanacaktir.
Onama belgeleri, Paris'te Fransa Cumhuriyeti Hükümetinin arsivlerine konulacaktir.
Japon Hükümeti, onamanin yapilmis oldugu, Paris'deki diplomatik
temsilcisi araciligiyla, Fransa Cumhuriyeti Hükümetine bildirmekle
yetinebilecek ve, bu durumda, onama belgesini olabilen en kisa süre
içinde gönderecektir.
Türkiye'nin onama belgesini de içermek üzere, alti onama belgesi
sunulur sunulmaz, bir sunus tutanagi (procès-verbal de dépot)
düzenlenecektir. Bundan önceki fikrada öngörülen bildiri, bu bakimdan,
onama belgesi sunusu ile esdegerde olacaktir.
Isbu Sözlesme, bu tutmak tarihinden baslayarak yürürlüge girecektir.
Fransiz Hükümeti, bundan önceki fikrada öngörülen tutanakla,
sonradan sunulacak onama belgelerinin sunus tutanaklarinin dogrulugu
onaylanmis birer örnegini bütün Bagitli Yüksek Taraflara verecektir.
MADDE 27.
Isbu Sözlesme, yürürlüge girisinden baslayarak, 24 Temmuz 1923
tarihli Lozan Baris Andlasmasini imzalamis her Devletin katilmasina açik
olacaktir.
Her katilma, diplomasi yoluyla Fransa Cumhuriyeti Hükümetine, onun
araciligiyla da, bütün Bagitli Yüksek Taraflara bildirilecektir.
Katilma, Fransiz Hükümetine yapilan bildiri tarihinden baslayarak geçerli olacaktir.
MADDE 28.
Isbu Sözlesmenin süresi, yürürlüge giris tarihinden baslayarak, yirmi yil olacaktir.
Bununla birlikte, isbu Sözlesmenin 1. maddesinde dogrulanan geçis
ve gidis-gelis (ulasim) özgürlügü ilkesinin sonsuz bir süresi olacaktir.
Sözü edilen yirmi yillik sürenin bitiminden iki yil önce, hiçbir
Bagitli Yüksek Taraf, Fransiz Hükümetine Sözlesmeyi sona erdirme
ön-bildirimi vermemisse, isbu Sözlesme, bir sona erdirme ön-bildirimin
gönderilmesinden baslayarak, iki yil geçinceye kadar yürürlükte
kalacaktir. Bu ön-bildirim, Fransiz Hükümetince, Bagitli Yüksek
Taraflara iletilecektir.
Isbu Sözlesme, isbu madde hükümlerine uygun olarak sona erdirilmis
olursa, Bagitli Yüksek Taraflar, yeni bir Sözlesmenin hükümlerini
saptamak üzere kendilerini bir konferansda temsil ettirmegi kabul
etmektedirler.
MADDE 29.
Isbu Sözlesmenin yürürlüge girmesinden baslayarak her bes yillik
dönemin sona ermesinde, Bagitli Yüksek Taraflardan herbiri, isbu
Sözlesmenin bir ya da birkaç hükmünün degistirilmesini önerme
girisiminde bulunabilecektir.
Bagitli Yüksek Taraflardan birinci yapilacak degistirme isteminin
kabul edilebilmesi için, bu istem 14. ya da 18. maddelerin
degistirilmesini amaçlamaktaysa, baska bir Bagitli Yüksek Tarafca; baska
herhangi bir maddenin degistirilmesini amaçlamaktaysa, baska iki
Bagitli Yüksek Tarafca desteklenmesi gerekir.
Böylece desteklenmis degisiklik istemi, içinde bulunulan bes yillik
dönemin sona ermesinden üç ay önce, Bagitli Yüksek Taraflardan
herbirine bildirilecektir. Bu bildiri, önerilen degisikligin niteligini
ve gerekçesini kapsayacaktir.
Bu öneriler üzerinde diplomasi yoluyla bir sonuca varmak olanagi
bulunamazsa, Bagitli Yüksek Taraflar, bu konuda toplanacak bir
konferansda kendilerini temsil ettireceklerdir.
Bu konferans, ancak oybirligiyle karar alabilecektir; 14. ve 18.
maddelere iliskin degisiklik durumlari bu hükmün disinda kalmaktadir; bu
durumlar için Bagitli Yüksek Taraflarin dörtte üçünden olusan bir
çogunluk yeterli olacaktir.
Bu çogunluk, Türkiye'yi de içine alarak Karadeniz kiyidasi Bagitli
Yüksek Taraflarin dörtte üçüncü kapsamak üzere hesaplanacaktir.
BU HÜKÜMLERE OLAN INANÇLA, asagida adlari yazili Tamyetkili Temsilciler, isbu Sözlesmeyi imzalamislardir.
MONTREUX'de, yirmi Temmiz bin dokuz yüz otuz alti tarihinde onbir
nüsha olarak düzenlenmistir; bu nüshalardan, Temsilcilerce mühürlenmis
olan birincisi, Fransa Cumhuriyeti Hükümeti arsivlerine konulacak, öteki
nüshalar da imzaca Devletlere teslim olunacaktir.
N.P.NICOLAEV
Pierre NEICOV
J.PAUL-BONCOUR
H.PONSOT
STANLEY
S.M.BRUCE
N.POLITIS
Raoul BIBICA-ROSETTI
Asagida imzalari bulunan Japonya Temsilcileri, isbu Sözlesme
hükümlerinin, Milletler Cemiyeti üyesi olmayan bir Devlet sifatiyla,
Japonya'nin durumunu, gerek Milletler Cemiyeti Misakina göre, gerek bu
Misak çerçevesi içinde yapilmis karsilikli yardim andlasmalarina göre,
hiçbir biçimde degistirmedigini ve Japonya'nin özellikle 19. ve 25.
maddeler hükümleri içinde bu Misak ve bu andlasmalar konusunda tam bir
degerlendirme özgürlügünü elinde tuttugunu, Hükümetleri adina
bildirirler.
N.SATO
Massa-aki HOTTA
N.TITULESCO
Cons.CONTZESCO
V.V.PELLA
Dr.R.ARAS
Suad DAVAZ
N.MENEMENCIOGLU
Asim GÜNDÜZ
N.SADAK
Maxime LITVINOFF
Dr.I.V.SOUBBOTITCH.
EK I.
1. Isbu Sözlesmenin 2. maddesi uyarinca alinabilecek olan vergiler
ve harçlar asagidaki çizelgede gösterilenler olacaktir. Türk Hükümetinin
bu vergilerde ve harçlarda kabul edebilecegi indirimler, bayrak ayirimi
gözetilmeksizin uygulanacaktir.
Kütüge yazili darasiz tonajin
Yapilan hizmetin niteligi (jauge nette, net register
tonnage) herbir tonu üzerinden
alinacak vergi ya da harçlar
tutari
Altin-Frank(1)
a)Saglik denetimi ............... 0.075
b)Fenerler, isikli samadiralar ve geçit samandiralari, ya da baska samandiralar:
800 tona kadar ................... 0.42
800 tonun üstünde ............. 0.21
c)Kurtarma hizmeti: Kurtarma sandallarini, palamar tasiyan füze
istasyonlarini, sis düdüklerini, radyofarlari ve b) paragrafina girmeyen
isikli samandiralarla, ayni türden baska dösemeleri (tesisleri)
kapsamak üzere ... 0.10
2. Isbu Ek'in, 1. paragrafina ekli çizelgede belirtilen vergiler ve
harçlar, Bogazlar'dan bir gidis-dönüs geçisine uygulanacaktir (baska
bir deyimle, Ege Denizi'nden Karadeniz'e bir geçis ve Ege Denizi'ne
dogru dönüs yolculugu ya da Karadeniz'den Ege Denizi'ne Bogazlar'dan bir
geçis, bunun ardindan da Karadeniz'e dönüs); bununla birlikte, bir
ticaret gemisi, gidis yolculugu için Bogazlar'a girdigi tarihten
baslayarak alti aydan çok bir süre sonra, duruma göre, Ege Denizi'ne ya
da Karadeniz'e dönmek üzere Bogazlar'dan yeniden geçerse, bu gemi,
bayrak ayirimi yapilmaksizin, bu vergileri ve harçlari ikinci kez
ödemekle yükümlü tutulabilecektir.
3. Bir ticaret gemisi, gidis geçisinde, dönmeyecegini bildirirse,
isbu Ek'in birinci paragrafinin b) ve c) fikralarinda öngörülen vergiler
ve harçlar bakimindan yalniz tarifenin yarisini ödemesi gerekecektir.
4. Isbu Ek'in birinci paragrafina ekli çizelgede tanimlanan ve söz
konusu hizmetlerin gerektirdigi giderlerin karsilanmasina ve yedek akçe
ya da asiri olmayan bir döner sermaye fonu elde etmek için gerekli
miktardan yüksek olmayacak olan vergiler ve harçlar, ancak isbu
Sözlesmenin 29. maddesi hükümleri uygulanarak arttirilabilecek ya da
tamamlanabilecektir. Bunlar altin-Frank ya da ödeme tarihindeki kambio
degerine göre Türk parasi olarak ödenecektir.
5. Ticaret gemileri, kilavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) gibi
istege bagli hizmetler karsiligi vergileri ve harçlari, böyle bir
hizmet, söz konusu geminin acentasinin ya da kaptaninin istemesi
üzerine, Türk makamlarinca geregi gibi yerine getirilmisse, ödemek
zorunda tutulabileceklerdir. Türk Hükümeti, istege bagli bu hizmetler
için alinacak vergilerin ve harçlarin tarifesini vakit vakit
yayinlayacaktir.
6. Bu tarifeler, söz konusu hizmetler 5. maddenin uygulanmasiyla zorunlu kilindigi durumlarda arttirilmayacaktir.
EK II (1)
A.STANDARD SUTASIRIMI (MAIMAHREC) (2)
1. Bir su üstü gemisinin standard sutasirimi [maimahreci], bütün
gemi adamlariyla, makineleri ve kazanlariyla, denize açilmaga hazir olan
ve -makinelerinin ve kazanlarinin beslenmesine özgü yakitla yedek yakit
disinda- bütün silahlarini ve her türlü cephanesini, dösemelerini
[tesisatini], donatimini, gemi adamlarinin komanyasini, tatli suyunu,
çesitli yiyeceklerini ve savas sirasinda tasiyacagi her çesit araç ve
gereçlerini ve yedek parçalarini bulunduran, yapimi tamamlanmis bir
gemidinin sutasirimidir.
2. Bir denizaltinin standard sutasirimi, bütün gemi adamlariyla,
yürütücü makineleriyle, denize açilmaga hazir olan ve -yakiti, yaglama
yagi, tatli suyu ve her çesit balast suyu disinda- bütün silahlarini,
her türlü cephanesini, dösemelerini [tesisatini], donatimini, gemi
adamlarinin komanyasini ve savas sirasinda tasiyacagi çesitli araç ve
gereçleri ve her çesit yedek parçalarini tasiyan (dalma sarniçlarinin
suyu disinda) yapimi tamamlanmis geminin su üstündeki sutasirimidir.
3. "Ton" (tonne) sözcügü, "metrik ton" (tonnes metriques) teriminde
kullanilisi disinda, 1.016 kilogramlik (2.240 litrelik) bir ton
anlamina gelmektedir.
B.SINIFLAR
1. Hattiharp gemileri(3), asagidaki iki alt-siniftan birine giren su üstü savas gemileridir:
a)Uçak-gemileri, yardimci gemiler ya da b) alt-sinifina giren
hattiharp gemileri disinda, standard sutasirimi [maimahreci] 10.000
tonun (10.160 metrik tonun) üstünde olan ya da 203 milimetre (8 pus)
çapindan büyük çapli bir top tasiyan, su üstü gemileri;
b)Uçak-gemileri disinda, standard sutasirimi [maimahreci] 8.000
tonun (8.128 metrik tonun) üstünde olmayan ve 203 milimetre (8 pus)
çapindan büyük çapli bir top tasiyan su üstü savas gemileri.
2. Uçak-gemileri(1), sutasirimi [maimahreci] ne olursa olsun,
baslica uçak tasimak ve bu uçaklari denizde harekete getirmek için
yapilmis ya da buna göre düzenlenmis su üstü savas gemileridir. Bir
savas gemisi baslica uçak tasimak ve bunlari denizde harekete getirmek
için yapilmamissa ya da buna göre düzenlenmemisse, bu gemiye bir inme ya
da havalanma güvertesinin konulmasi, bu geminin, uçak-gemisi sinifina
sokulmasi sonucunu vermez.
Uçak-gemileri sinifi iki alt-sinifa ayrilir; söylece:
a)Uçaklarin havalanabilecekleri ya da konabilecekleri bir güverte ile donatilmis olan gemiler;
b)Yukarida a)paragrafinda tanimlanan bir güverteyle donatilmamis olan gemiler.
3. Hafif su üstü gemileri(2), uçak-gemileri, küçük savas gemileri
ya da yardimci gemiler disinda, standard sutasirimi [maimahreci] 10.000
tonu (10.160 metrik tonu) geçmemek üzere 100 tonun (102 metrik tonun)
üstünde olan ve 203 milimetre (8 pus) çapindan büyük çapli top tasimayan
su üstü savas gemileridir.
Hafif su üstü savas gemileri üç alti-sinifa ayrilir; söylece:
a)155 milimetre (6.1 pus) çapindan büyük çapli bir top tasiyan gemiler;
b)155 milimetre (6.1 pus) çapinda büyük çapli top tasimayan ve
standard sutasirimi [maimahreci] 3.000 tonun (3.048 metrik tonun)
üstünde olan gemiler;
c)155 milimetre (6.1 pus) çapindan büyük çapli top tasimayan ve
standard sutasirimi [maimahreci] 3.000 tonun (3.048 metrik tonun)
üstünde olmayan gemiler.
4. Denizaltilar (3), denizin yüzeyi altinda gidip-gelmek üzere yapilmis bütün gemilerdir.
5. Küçük savas gemileri (4), yardimci gemiler disinda, standard
sutasirimi [maimahreci] 2.000 tonu (2.023 metrik tonu) geçmemek üzere,
100 tondan (102 metrik tondan) büyük olan, ancak asagidaki niteliklerden
hiçbirini kendilerinde bulundurmayan su üstü savas gemilerdir:
a)155 milimetre (6.1 pus) çapinda büyük çapli bir topla donatilmis olmak;
b)Torpil atmak için yapilmis ya da donatilmis bulunmak;
c)20 milden çok hiz saglamak üzere yapilmis olmak;
6. Yardimci gemiler(1), askeri donanmaya bagli olup, standard
sutasirimi [maimahreci] 100 tondan (102 metrik tondan) büyük olan,
olaganlikla donanma hizmetinden ya da asker tasima ya da savasan
gemilerin kullanildiklari hizmetten baska herhangi bir hizmette
kullanilan, savasan gemi olmak üzere yapilmamis olan ve asagidaki
niteliklerden hiçbirini kendinde bulundurmayan su üstü gemileridir;
a)155 milimetre (6.1 pus) çapindan büyük çapli bir topla donatilmis olmak;
b)76 milimetreden (3 pustan) büyük çapta sekiz toptan çok topla donatilmis olmak;
c)Torpil atmak üzere yapilmis ya da donatilmis olmak;
d)Zirhli kaplamalarla korunmak üzere yapilmis olmak;
e)28 mili asan bir hiza erismek üzere yapilmis olmak;
f)Uçaklari denizde harekete geçirmek üzere özellikle yapilmis ya da düzenlenmis olmak;
g)Uçak firlatmak için, ikiden çok araçla donatilmis bulunmak.
C.YAsINI DOLDURMUs GEMILER
Asagidaki siniflara ve alt-siniflara giren gemiler, yapimlarindan
baslayarak, asagida sayilari gösterilen yillar geçince, "yasini
doldurmus"(2) sayilacaklardir:
a)Bir hattiharp gemisi için .......... 26 yil;
b)Bir uçak-gemisi için................. 20 yil;
c)a) ve b) alt-siniflarindan bir hafif
su üstü gemisi için:
(i)1 Ocak 1920 den önce kizaga konulmussa 16 yil
(ii)31 Aralik 1919 dan sonra kizaga
konulmussa....................................... 20 yil
d)c) alt-sinifindan bir hafif su üstü gemisi
için .................................... 16 yil
e)Bir denizalti için ...................... 13 yil
EK III.
Japon donanmasinin asagida belirtilen, yasini doldurmus üç okul
gemisinden ikisinin Bogazlar'daki limanlari birlikte ziyaretine izin
verilmesi kararlastirilmistir.
Bu iki geminin toplam tonaji, bu durumda, 15.000 tona esdegerde sayilacaktir.
Asama 20-X-1896 18-III-1899 9.240 IVx200mm
XIIx150mm
Yakumo 1-XI-1898 20-VI-1900 9.010 IVx200mm
XIIx150mm
Iwate 11-X-1898 18-III-1901 9.180 IVx200mm
XIVx150mm.
EK IV.
1. Isbu Sözlesmenin 18. maddesine öngörülen, Karadeniz kiyidasi
Devletlere bagli donanmalarin toplam tonaji hesabina katilacak gemilerin
siniflari ve alt-siniflari sunlardir:
Hattiharp gemileri:
Alt-sinif a);
Alt-sinif b);
Uçak-gemileri:
Alt-sinif a);
Alt-sinif b);
Hafif su üstü gemileri:
Alt-sinif a);
Alt-sinif b);
Alt-sinif c);
Denizaltilar:
Isbu Sözlesmenin II sayili Ek'indeki tanimlamalara göre.
Tonaj toplaminin hesaplanmasinda göz önünde tutulmasi gereken
sutasirimi [maimahreç], III sayili Ek'de tanimlanan standard
sutasirimidir. Sözü edilen Ek'te tanimlanmis olduklari biçimde, ancak
"yasini doldurmus" olmayan gemiler göz önünde tutulacaktir.
2. 18. maddenin b) fikrasinda öngörülen bildirinin ayrica isbu
Ek'in birinci paragrafinda belirtilen siniflarla alt-siniflardaki
gemilerin tonaj toplamini kapsamasi gerekir.
PROTOKOL
Bugünkü tarihli sözlesmeyi imza ettikleri sirada, asagida imzalari
bulunan Tamyetkili Temsilciler, herbiri kendi hükümetlerini baglamak
üzere, asagidaki hükümleri kabul ettiklerini bildirirler:
1. Türkiye, isbu Sözlesmenin Baslangiç (Préambule) kesiminde
tanimlandigi biçimde Bogazlar bölgesini hemen yeniden
askerlestirebilecektir.
2. Türk Hükümeti, 15 Agustos 1936 tarihinden baslayarak isbu Sözlesmede belirlenen rejimi geçici olarak uygulayacaktir.
3. Isbu Protokol bugünkü tarihten baslayarak geçerli olacaktir.
MONTREUX'de, yirmi Temmuz bin dokuz yüz otuz alti tarihinde düzenlenmistir.
N.B.NICOLAEV
Pierre NEICOV
J.PAUL-BONCOUR
H.PONSOT
STANLEY
S.M.BRUCE
N.POLITIS
Raoul BIBICA-ROSETTI
N.SATO (ad referendum)
Massa-aki HOTTA (ad referendum)
N.TITULESCO
Cons.CONTZESCO
V.V.PELLA
Dr.R.ARAS
Suad DAVAZ
N.MENEMENCIOGLU
Asim GÜNDÜZ
N.SADAK
Maxime LITVINOFF
Dr.I.V.SOUBBOTITCH
DIPNOTLAR
1. Lozan Baris Andlasmasinin 23. maddesi söyledir: "Bagitli Yüksek
Taraflar, Bogazlar rejimine iliskin bugünkü tarihli yapilmis olan
Sözlesmede öngörüldügü üzere, Çanakkale Bogazi'nda, Marmara Denizi'nde
ve Karadeniz Bogazi'nda, denizden ve havadan, baris zamaninda oldugu
gibi savas zamaninda da, geçis ve gidis-gelis (ulasim) serbestligi
ilkesini kabul ve ilan etmekte görüs birligine varmislardir. Bu
sözlesme, Yüksek Taraflar bakimindan, sanki bu Andlasmanin içindeymis
gibi, ayni güç ve degerde olacaktir." Lozan Baris Konferansi,
Tutanaklar-Belgeler (çeviren Seha L.MERAY), Takim II, cilt 2, Ankara,
1973, s.8
2. Bogazlar Rejimine Iliskin Lozan Sözlesmesi için bakiniz: Lozan
Baris Konferansi, Tutanaklar-Belgeler (çeviren Seha L.MERAY), Takim II,
cilt 2, Ankara, 9973, ss.54-64.
1. Fransizca metinde "batiments de ligne", Ingilizce metinde
"Capital Ships", 1936 Türkçe çevirisinde "hattiharp gemileri".
(Çevirenler)
2. Fransizca metinde "torpilleurs", Ingilizce metinde "destroyers", 1936 Türkçe çevirisinde "torpido". (Çevirenler)
1. Fransizca metinde "aéronefs", Ingilizce metinde "aircrafts", 1936 Türkçe çevirisinde "hava sefineleri". (Çevirenler)
2. Fransizca metinde "avarie", Ingilizce metinde "damage", 1936 Türkçe çevirisinde "hasar". (Çevirenler)
3. Fransizca metinde "fortune de mer", Ingilizce metinde "peril of
the sea" 1936 Türkçe çevirisinde "deniz arizasi". (Çevirenler)
1. Fransizca ve Ingilizce metinlerde "capture", 1936 Türkçe çevirisinde "zapt ve müsadera". (Çevirenler)
2. Fransizca metinde "droit de visite", Ingilizce metinde "right of
visit and search", 1936 Türkçe çevirisinde "muayene hakki".
(Çevirenler)
1. Fransizca metinde "Aéronefs", Ingilizce metinde "Aircrafts", 1936 Türkçe çevirisinde "Hava sefineleri". (Çevirenler)
1. simdiki durumda, 100 kurus, yaklasik olarak 2 altin-Frans 20 santim degerindedir.
--------------------------------------------------------------------------------
1. Isbu Ek'in metinleri, 25 Mart 1936 tarihli Londra Deniz Kuvvetleri Andlasmasindan alinmistir.
2. Fransizca metinde "déplacement-type", Ingilizce metinde
"standard displacement", 1936 Türkçe çevirisinde "maimahreç esasi".
(Çevirenler)
3. Fransizca metinde "Batiments de ligne", Ingilizce metinde
"Capital Ships", 1936 Türkçe çevirisinde "Hattiharp gemileri".
(Çevirenler)
--------------------------------------------------------------------------------
1. Fransizca metinde "batiments porte-aéronefs", Ingilizce metinde
"Aircraft-Carriers", 1936 Türkçe çevirisinde "Tayyare ana gemileri".
(Çevirenler)
2. Fransizca metinde "batiments légers de surface", Ingilizce
metinde "Light Surface Vessels", 1936 Türkçe çevirisinde "hafif su üstü
gemileri". (Çevirenler).
3. Fransizca metinde "sous-marins", Ingilizce metinde "Submarines",
1936 Türkçe çevirisinde "denizalti gemileri". (Çevirenler)
4. Fransizca metinde "petis navires de combat", Ingilizce metinde
"Minor War Vessels", 1936 Türkçe çevirisinde "küçük muharebe gemileri".
(Çevirenler)
--------------------------------------------------------------------------------
1. Fransizca metinde "batiments auxilliaires", Ingilizce metinde
"Auxilary Vessels", 1936 Türkçe çevirisinde "Muavin gemiler".
(Çevirenler)
2. Fransizca metinde "hors d'age", Ingilizce metinde "over-age" 1936 Türkçe çevirisinde "yasini doldurmus". (Çevirenler)